Nawrócenie Świętego Pawła

Święty Paweł

Święty Paweł to jedna z najważniejszych postaci początków chrześcijaństwa. Dowiedz się więcej na ten temat: Wielkanoc i początki chrześcijaństwa

Na podstawie łańcucha poszlak i rozsądnych uwag1, niemniej bez żadnych dowodów, umownie przyjmuje się, że Apostoł Narodów urodził się ok. 8 r. po Chr. To tłumaczy powód, dla którego 2008 r. został wybrany na obchody Roku św. Pawła w Kościele.

Szaweł przyszedł na świat w ważnym mieście Tarsie, stolicy Cylicji. Jego ojciec przypuszczalnie był już rzymskim obywatelem2, ale z jednej z wielu żydowskich rodzin, które przeniosły się do Anatolii w następstwie rozproszenia w okresie hellenistycznym. Skoro Paweł podkreśla, że jest Żydem (2 Kor 11,22), a dokładnie z „pokolenia Beniamina” (Flp 3,5), jego bliscy musieli pochodzić z Judei, zaś według św. Hieronima konkretnie z Giskali, miasta leżącego pośród gajów oliwnych Górnej Galilei, także rodzinnych stron współczesnego mu buntownika Jana.

Paweł z Tarsu

Paulus było nazwiskiem dobrze znanym najlepszej rzymskiej tradycji rodowej, a być może, że zostało wybrane w chwili nadania rzymskiego obywatelstwa z powodu współbrzmienia z żydowskim imieniem pierwotnym „Szaweł”, łącząc je jako drugie imię, jak to było w zwyczaju u zhellenizowanych Żydów, analogicznie do przypadku Jana Marka, czyli św. Marka. Przypuszcza się, że ów cognomen mógł zostać przyjęty dopiero później, w konsekwencji przyjaźni zawartej z Sergiuszem Pawłem, gubernatorem Cypru, skoro dopiero po nawróceniu tego ostatniego Szaweł zaczyna być nazywany Pawłem w Dziejach Apostolskich.

Paweł pracował jako wytwórca namiotów i z pewnością posługiwał się lokalnymi językami, aramejskim i cylicyjskim, lecz w Tarsie otrzymał również wykształcenie greckie w światłym środowisku hellenistycznym, które dysponowało prestiżowymi szkołami oraz kręgiem renomowanych filozofów. Do zwyczajów z codziennego życia dużego rzymskiego miasta odnoszą się bowiem obrazy sportowe, ożywiające listy św. Pawła, od wyścigów na stadionie po boks (1 Kor 9,24-273). Później dowiemy się, że zgłębiał on kulturę hebrajską w Jerozolimie, gdzie udał się w celu doskonalenia swego przygotowania religijnego u mądrego i cieszącego się dużym autorytetem członka Sanhedrynu, rabbiego Gamaliela Starszego. W ten sposób został gorliwym zwolennikiem faryzeuszy. Tym samym przystąpił do synagogi cudzoziemców hellenistów, „zwanej [synagogą] Wyzwoleńców oraz Cyrenejczyków, Aleksandryjczyków, i tych, którzy pochodzili z Cylicji i z Azji” (Dz 6,9).

Kiedy naśladowcy Jezusa i apostołowie głosili w Jerozolimie przyjście Mesjasza, Paweł przyłączył się do fanatycznych prześladowców sekty, jaką jawiła się i ta pośród różnych sekt judaistycznych. Pierwszą ofiarą prześladowań był diakon Szczepan, zamordowany w Jerozolimie ok. 31/33 r. w obecności młodego Pawła (Ga 1,13; 1 Kor 15,9; Dz 7,58; 8,1).

Czasom ok. roku 35 zwykło się przypisywać zażarte uczestnictwo Szawła w prześladowaniach, a w końcu Boże „powołanie” na drodze do Damaszku4 prześladowcy, który swej nowej drogi, w ówczesnym języku oznaczającej sektę w obrębie żydowskiego świata, nigdy nie nazwał nawróceniem5. Jasne, że Boże wezwanie przemieniło go natychmiastowo w przekonanego i skutecznego głosiciela Chrystusa i przeznaczyło do przepowiadania Dobrej Nowiny nie tylko Żydom (Dz 9,15), ale też poganom (Ga 1,16). To właśnie jest charakterystycznym elementem jego misji, który słusznie pozwolił nazwać go Apostołem Narodów.

W nową wiarę wprowadził Pawła Ananiasz, człowiek pobożny „według Prawa”, który mieszkał w Damaszku, obecnej stolicy Syrii. Niestety, mało znamy to starożytne miasto, gdyż jego pozostałości znajdują się na głębokości circa 2,4 m pod obecnym poziomem dróg. Via Recta, czyli ulica Prosta (wspomniana przy przybyciu Pawła w Dz 9,11), stanowiła główną oś komunikacyjną rzymskiego miasta z zachodu na wschód i miała długość mniej więcej półtora kilometra. Odpowiada ona obecnej drodze Bab Sharqi i przyległego do niej dużego, krytego targowiska Sūk Medhat Pasha oraz bramie na północ od starej dzielnicy chrześcijańskiej Bāb Tūmā (Brama św. Tomasza). Na końcu ulicy Bab Sharqi znajduje się tzw. Dom Ananiasza, dziś poważana kaplica podziemna. Wspólnota chrześcijańska, którą Paweł zamierzał prześladować w Damaszku, musiała tam powstać w wyniku niedawnego rozproszenia hellenistów z Jerozolimy.

Po swym nadzwyczajnym powołaniu Paweł udał się nauczać do Arabii (Ga 1,17), co być może należy rozumieć jako królestwo Nabatejczyków, a więc ich stolicę, Petrę. Następnie zatrzymał się przez pewien czas w Damaszku i tam przepowiadał. Robił to z tak wielkim zapałem, że Żydzi postanowili go zgładzić i musiał się ratować brawurową ucieczką, o czym informują nas Dzieje Apostolskie oraz sam Paweł, który opowiedział o tym Koryntianom: „W Damaszku namiestnik króla Aretasa rozkazał pilnować miasta Damasceńczyków, chcąc mnie pojmać. Ale przez okno spuszczono mnie w koszu przez mur i tak uszedłem rąk jego”6. Owa dramatyczna scena została przedstawiona w żywy sposób również na mozaikach w Monreale (ilustr. 3). Wydarzenie to z pewnością należy datować na lata 37–40, ponieważ w 37 r. dekretem cesarza Kaliguli Damaszek został przyłączony do królestwa nabatejskiego. Zatem Paweł mógł być prześladowany przez gubernatora Aretasa IV Philopatrisa przed 40 r., kiedy to zmarł stary władca panujący nad Nabatejczykami od 9 r. przed Chr.

Po trzech latach od rozpoczęcia działalności apostolskiej, ok. 38 r., Paweł, uciekinier z Damaszku, przybył do Jerozolimy i dzięki protekcji Cypryjczyka Barnaby wybrał się z prywatnymi odwiedzinami do Jakuba oraz Szymona, nazwanego przez Jezusa Kefasem7, czyli Piotrem, u którego zatrzymał się przez piętnaście dni, gdyż odczuwał potrzebę skonfrontowania swojej nauki z nauczaniem najbardziej autorytatywnego świadka spośród uczniów Pańskich (Ga 1,18-22). Potem zaczął głosić Chrystusa swoim dawnym współwyznawcom hellenistycznym. Ci jednak chcieli go zabić. Dlatego kilkoro uczniów potajemnie odprowadziło go do portu w Cezarei Nadmorskiej, gdzie mógł wsiąść na statek i wrócić do Tarsu (Dz 9,30).

Nie mamy żadnego wyraźnego świadectwa dotyczącego długiego okresu pobytu Pawła w rodzinnym mieście. Na Wschodzie dowiódł on już, że jest śmiałym głosicielem Dobrej Nowiny. Dlatego trudno nam uwierzyć, że pozostał bezczynny8, prawdopodobnie nadal prowadził intensywną działalność misyjną. Zapał faryzeusza, który został apostołem, z pewnością pobudzał go do nauczania o Synu Bożym nie tylko w Tarsie, ale też w pobliskim regionie – Cylicji. Bowiem mniej więcej dziesięć lat później, na początku II podróży, Paweł będzie mógł się wybrać, aby utwierdzać w wierze wspólnoty Cylicji, które już zatem istniały (Dz 15,41). Niestety, nie jest nam dane wiedzieć, czy w tym czasie Apostoł Narodów prowadził inne dalsze misje, na przykład w Grecji.

Wieść o jego ożywionej działalności dotarła aż do Syrii, tak iż Barnaba, który cenił Pawła już w Jerozolimie, postanowił zwrócić się do niego, żeby wzmocnić nauczanie chrześcijańskie w Antiochii nad Orontesem, wówczas najważniejszym mieście Wschodu. Dlatego przybył do Tarsu i namówił apostoła, by mu towarzyszył, wpierając w dziele nawracania Greków w Antiochii i w Syrii, które zostało rozpoczęte przez Cypryjczyków i Cyrenejczyków.